در حال بارگذاری ...

از تلخی بلوط تا شیرینی تئاتر

یادداشت های امید طاهری از سفر به کهگیلویه و بویراحمد برای داوری آثار متقاضی سی و یکمین جشنواره تئاتر استان

تئاتر کهگیلویه و بویر احمد- امید طاهری؛ به دعوت انجمن هنرهای نمایشی استان کهگیلویه و بویراحمد، برای داوری آثار متقاضی جشنواره تئاتر استانی فجر، راهی این سرزمین دیریافته شدم. این اولین سفر اقامتی من در این استان است. پیش از این از برخی راه های عبوری آن گذشته بودم و شاهد گوشه هایی از شکوه طبیعت اش بوده ام. اینبار اما جشنواره بهانه ای می شود تا کمی بیشتر در این استان بمانم و برخی شهرهایش را ببینم. از سالها قبل تعدادی از تئاتری های این استان را می شناختم. رضا گشتاسب، رضا کرمی زاده، علی نرگس نژاد، اکبر آیین، امیرحسین نوروزی، محمد علی پیرسبزی، اورنگ و مسلم نارکی، اردوان زینی سوق، ایرج کاظمی و رضا رفیعی، از چهره های تئاتری این استان هستند که پیش از سفر یا از دوستانم بوده اند یا درباره شان شنیده بودم. اما فقط باید به این استان مرتفع سفر کنی تا دریابی داشته های فراوانی در چین و چروک کوه های استوارش پنهان کرده. داشته هایی که هر یک گنجی بزرگ و ارزشمند محسوب می شوند. در ادامه بخشی از یادداشت های پراکنده این سفر سه روزه را می خوانید.

یورش به یک باور غلط

مناسبات موجود در تئاتر مرکز و پیرامون، طی دهه های گذشته شاید ناخواسته، فضایی گاه توهین آمیز را در خصوص تئاتر استانهای کشور تولید می کرد. اکنون این مناسبات برای آنها که تئاتر استانها را دنبال می کنند، دیگر معنا ندارد. بسیاری از گروه های تئاتری در استانهای کشور، بارها ثابت کرده اند که صاحب دانش و ایده هستند و نقض آشکارِ مناسبات دروغین مرکز و پیرامون هستند.

یکی از استانهایی که این رابطه بالا به پایین را به یک رابطه ی گفتمانی محترمانه تبدیل کرده، استان کهگیلویه و بویراحمد است. طی سالهای گذشته بارها شانس تماشای آثار هنرمندان این استان در جشنواره های منطقه ای و ملی را داشته ام. و هر بار در آثار آنها ردپای روشنی از آگاهی، شناخت تئاتر و اندیشه را دیده ام. تئاتری زاییده شده از ویژگیهای فرهنگی زیست بومی که بستر تولیدی اثر است.

بسیاری از آثار تولیدی در استانهای کشور، پیشنهادهای یگانه ای بوده اند برای ادامه راه تئاترِ ما. استان کهگیلویه و بویراحمد، هر از گاهی با چنین پیشنهادهای یگانه ای، قدری به وزن تئاتر کشور افزوده و عمقی در آن ایجاد کرده.

اکنون اگر کسی همچنان در خصوص تئاتر استانهای کشور، نگاه سلسله مراتبی مرکز، پیرامون داشته باشد، نشان می دهد که هیچ شناختی از تئاتر ندارد و هرگز شانس تماشای آثار درخشان تولید شده در بسیاری از استانهای کشور را نداشته است.

بخشنده در تصویر

کهگیلویه و بویراحمد از استانهای شگفت انگیز کشور است. بخشی از آن در قلب زاگرسِ سربلند و در جوار دنای سر به فلک کشیده قرار دارد و بخشی در کوهپایه های غربی و همجوار با دشتِ خوزستان. تنوع زیستی در این استان، ناشی از تنوع اقلیم است. به هر گوشه ی آن که سفر می کنی، نغمه ها، گویش ها، لباس ها، تصاویر، رنگ ها، بافت زمین و زیست مردمان، ویژگیهای خاص خودش را دارد. این تنوع در اقلیم و زیست ساکنان استان، تصاویر حیرت انگیزی را خلق کرده که طبیعتا در تولیدات هنری آن، تاثیر گذار بوده و هست. در اشعار شاعران این استان، جهان زیستی شان را می توان لمس کرد. نامدارترینشان که حسین پناهی است را همه خوانده اند یا شنیده اند.

در نمایش هایی که طی این سه روز به اتفاق رضا کرمی زاده و اردوان زینی سوق، داوری کردیم، گاه تصاویر نابی وجود داشت.  تصاویری که همه برآمده از همان اقلیم و زیست مردمان است. آنقدر که این آثار برای تصویر اهمیت قائل بودند، برای قصه کمتر لب می گشودند. شاید این هم بخشی از ویژگی زیستی آنهاست. کوه نشینان و عشایر، جهانی از تصاویر زیبا پیرامون خود دارند و خودشان نیز بخشی از آن تصویر هستند. اما اغلب اوقات در سکوت نگاهت می کنند. در بیان قصه ها و رازهای خود، مانند کوهستان، ساکت و تودار هستند. تا درشیارها و گدارهای کوه راه نروی، پی به رازهایش نخواهی برد. کوهستان، قصه های بسیاری دارد، اما از نزدیک. از خیلی نزدیک. از دور فقط یک حجم عظیم خاکستری است که سر به آسمان می ساید.

جامعه ای که اعضای یک پیکراند

یکی از نکات قابل توجه در سفر به استان کهگیلویه و بویراحمد، ارتباط صمیمی تئاتری های این استان با یکدیگر بود. این ارتباط حتی از حلقه ی گروه های تئاتری نیز فراتر رفته و آنها با مدیران فرهنگی و همه ی کسانی که به نوعی متولی امر فرهنگی هستند نیز ارتباطی نزدیک و صمیمانه داشتند. شاید راز موفقیت تئاتر این استان در سالهای گذشته، وجود همین روحیه ارتباط با دیگری است. این تمایل به ارتباط به همین نسبت در خصوص فرهنگ بومی و ویژگی های قومی آنها نیز وجود دارد. تئاتری های استان به درک خوبی از این اصل مهم رسیده اند که اثر هنری اگر برآمده از تجربیات زیستی نباشد، احتمالا معلق خواهد بود.

تکلفات معمول بین متولیان و گروه های تئاتری، در هیچ کجای استان دیده نمی شد. از یاسوج گرفته که انسان شریف و با تجربه ای چون محمد علی پیرسبزی به عنوان یک تئاتری با سابقه، اکنون معاونت امور هنری و سینمایی اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان را بر عهده دارد و بدون هیچ تکلفی در کنار هنرمندان، قلبش برای هنر استان می تپد، تا گچساران که امیر حسین نوروزی، یکی دیگر از بازیگران و کارگردان های باسابقه تئاتر استان، اکنون رییس اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی اش است و در ادامه عنوان می کنم که چه کار کارستانی برای امروز و فردای گچساران انجام داده است تا ایرج کاظمی که خودش از دانش آموختگان تئاتر است و اکنون مدیر اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی کهگیلویه. کاظمی هم مانند نوروزی و پیرسبزی، در تماشای آثار با تیم داوری همراه می شود و هیچ فاصله ای بین او و گروه های تئاتری نیست. این میزان از ارتباط صمیمانه و کارآ بین گروه های تئاتری و مدیران سه حوزه نامبرده، مثال زدنی است. هر سه ی این مدیران که از تئاتری های با سابقه استان هستند، قطعا به اهمیت تئاتر واقف هستند و شاید به همین دلیل عاشقانه در کنار هنرمندان ایستاده اند و دلسوز فرهنگ و هنر شهر و استان خود هستند.

گچساران شهر نفت و تئاتر

یک نمونه مطلوب از مدیریت هنرمندان تئاتر بر نهاد متولی هنر را در گچساران دیدم. امیرحسین نوروزی، دانش آموخته تئاتر و کارگردان و بازیگر باسابقه تئاتر استان، اکنون به عنوان رییس اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی گچساران فعالیت می کند. نتیجه چنین تقارن مبارکی ساخت مجتمع فرهنگی هنری گچساران است. یک مجتمع باشکوه که سه هزار و هفتصد متر مربع زیربنا دارد و سه سالن بزرگ تئاتر و سینما، نگارخانه و ... را در خود جای داده است. اشراف و آگاهی نوروزی از آنچه که تئاتر و دیگر هنرها به عنوان محل رخداد نیازمندش هستند، باعث شده سالن های این مجموعه کاملا استاندارد و با الگوهای روزآمد و بهینه طراحی شود. نوروزی از افتتاح قریب الوقوع این مجموعه خبر داد. به زودی شهر گچساران از نعمت وجود چنین فضایی، رخدادهای هنری درخشانی را تجربه خواهد کرد.

همچنین نمایشهای گچساران برای سی و یکمین جشنواره تئاتر استان، از کیفیت قابل توجهی برخوردار بودند. به طوری که از مجموع پنج نمایش متقاضی، چهار نمایش توانستند به جشنواره راه پیدا کنند.

ایثار و بیم و امید

طی روزهایی که برای تماشای آثار متقاضی به شهرهای مختلف استان سفر کردیم، رضا رفیعی، رییس انجمن هنرهای نمایشی استان کهگیلویه و بویراحمد، در لحظه به لحظه سفر همراه ما بود. او بارها از فرازهای تئاتر استان برایم صحبت کرد و از نگرانی هایش نیز گفت. نگرانی از قطع ارتباط نسل جوانتر با آنچه پیشینیان خود به دست آورده اند. رضا گشتاسب، دبیر سی و یکمین جشنواره تئاتر استان نیز همسفر ما بود و شرافتمندانه همه ی امور را رصد می کرد. با وجود اینکه انتخاب هشت اثر برای جشنواره، سهمیه تئاتر استان را از یک به دو اثر می رساند، هر دوی این عزیزان کوچکترین دخالتی در آرای ما نداشته و آنجا که تنها شش اثر را انتخاب کردیم، کاملا پذیرای رای ما شدند. هر دو بر رویکرد کیفی ما احترام گذاشتنه و آنچه برای تئاتر استان مفید است را در کیفیت جستجو می کردند و نه کمیت.

امیدوارم مرکز هنرهای نمایشی در مورد این بند از آیین نامه تجدید نظر کند تا رویکرد کیفی تئاتر در جشنواره های استانی، فدای رویکرد کمی نشود. بدیهی است که ممکن است یک سال در یک استان فقط چهار نمایش استحقاق حضور در جشنواره را داشته باشند و چه بسا هر چهار نمایش مستحق راه یابی به جشنواره بین المللی تئاتر فجر باشند. آیا به دلیل اینکه دیگر گروه های تئاتر استان تولیدی نداشته اند یا تولید با کیفیتی نداشته اند و عدد جشنواره به هشت نرسیده، آن چند گروه مستحق باید از حق خود محروم شوند؟ به نظر می رسد این بخش از آیین نامه انتخاب آثار استانی، نیاز به تجدید نظر فوری دارد تا حقی از گروه های خوب و فعال استان ها ضایع نشود.

و در پایان ...

پس از سه روز تماشای چهارده نمایش در شهرهای یاسوج، گچساران، بهمئی، لیکک و دهدشت، در نهایت به اتفاق رضا کرمی زاده و اردوان زینی سوق، شش اثر را برای سی و یکمین جشنواره تئاتر استان کهگیلویه و بویراحمد انتخاب کردیم. برای تمامی دوستان عزیزی که انتخاب نشدند آرزوی موفقیت دارم و امیدوارم به زودی شاهد آثار درخشانشان باشم. و برای شش نمایش برگزیده، آرزومندم اجراهای موفقی را در پیش داشته باشند.

این شش اثر خالی از ایراد نبوده و قطعا آگاهی کارگردان های محترم، مضاعف بر نواقص موجود در (خصوصا) نمایشنامه هاست.




نظرات کاربران